Vanvn- Theo nhà văn Nguyên Ngọc: “Đã là văn chương thì phải đẹp. Nói lý luận một chút: đẹp là chức năng hàng đầu, là đạo đức của văn chương. Văn chương dở thì phi đạo đức” – nhà văn lão thành vừa mừng sinh nhật 92 tuổi còn cho rằng cần cổ vũ phong trào đọc sách: “Nhưng phải đưa đến cho người đọc, trước hết cho trẻ, những tác phẩm hay, đẹp. Truyền bá văn chương dở là tội ác. Cái dở trong nghệ thuật tạo môi trường cho cái ác”.
Người đặt bài báo này đề nghị tôi viết về “một cuốn sách đã thay đổi đời tôi”. Thú thật là theo chỗ tôi được biết, ở đời không nhiều người có được một quyển sách như vậy. Riêng tôi, quyển sách đó tôi không có. Tôi có một cái khác.
“Cái khác” đó không to tát như thế, tác giả của nó chưa bao giờ được gọi là văn hào. Là nhà văn thôi, đặc sắc, nhưng chắc đặc sắc ở độ trung bình trong lịch sử văn học của nước họ.
Sách của họ không hàm chứa những tư tưởng vĩ đại, uyên thâm, cao siêu, cũng không kích thích được những cuộc cách mạng xã hội làm thay đổi lịch sử. Nó chỉ nói về những việc bình thường, hằng ngày, nhỏ nhoi… Vậy mà âm thầm, lặng lẽ, khiêm nhường, nó đi theo suốt cả đời tôi. Và già rồi ngẫm lại, một số hành vi hay ứng xử hẳn là quan trọng nhất trong đời mình, quyết định phẩm giá của mình trên đời, giúp mình đứng vững được trước cái xấu, cái ác, cả cái tàn bạo nữa, ấy là vì tôi đã được hưởng ân huệ của những quyển sách ấy.
Từ bé, những trang văn ấy được đọc, mê say, nhập tâm từ bé. Truyện kể từ cối xay gió của Alphonse Daudet và Cuốn sách của bạn tôi của Anatole France, với những truyện ngắn và trích đoạn văn để đời Con dê của ông Séguin, Các vì sao, Ngày khai trường… đến nay còn thuộc lòng từng đoạn dài. Thỉnh thoảng vẫn muốn đọc thầm một mình, ngân nga. Những trang văn tuyệt đẹp, trong veo, vang ngân mãi trong đời một con người.
Không chỉ một con người đâu, tôi biết một thế hệ, thế hệ may mắn chúng tôi. Ân huệ sâu xa thế hệ chúng tôi từng được hưởng từ những quyển sách nhỏ ấy, những trang văn ấy, nền văn học và văn hóa ấy. Cái đẹp, vâng, vậy đấy, cái đẹp, chứ không phải cái to tát. Cái to tát có thể làm cho người ta hùng mạnh. Cái đẹp giữ tâm thiện cho con người. Cái nào quan trọng hơn? Cái nào là gốc của cái nào? Đã là văn chương thì phải đẹp. Nói lý luận một chút: đẹp là chức năng hàng đầu, là đạo đức của văn chương. Văn chương dở thì phi đạo đức.
Cho nên cổ vũ phong trào đọc sách là cần. Nhưng phải đưa đến cho người đọc, trước hết cho trẻ, những tác phẩm hay, đẹp. Truyền bá văn chương dở là tội ác. Cái dở trong nghệ thuật tạo môi trường cho cái ác.
Cố gắng cao nhất để đưa những quyển sách thật đẹp đến với người đọc. Và tránh cho họ sách dở.
Ước sao các nhà làm sách, và cả nhà kiểm duyệt nữa luôn ghi nhớ.
NGUYÊN NGỌC
Theo Báo Tuổi Trẻ
Đẹp và dở
Ý của Nhà văn là nói tới sự phổ quát của cái coi là đẹp trong văn chương. Tương tự như thế, ngược với đẹp là cái dở cũng mang tính phổ quát mà mọi người chấp nhận. Chứ mỗi người một quan điểm về hay dở, về cái đẹp trong văn chương mà! Nhà văn không nói quan điểm đẹp, dở của mình mà chỉ dùng hai từ này trên quan điểm nói tới vấn đề khác.
“Truyền bá văn chương dở là tội ác. Cái dở trong nghệ thuật tạo môi trường cho cái ác.” Những câu nói của Nhà văn như là chân lý. Và khi lời nói là chân lý rồi thì khó bị sai, ai cũng chấp nhận được. Cái tài là ở chỗ đó. Ý Nhà văn muốn nói tới nguồn gốc của tội ác là sự thẩm thẩu bởi đào tạo vào nhận thức con người từ thủa nhỏ, cho tới lớn và tiếp tục tới khi trưởng thành. Câu nói “học nữa học mãi” bao hàm vấn đề đó và ngầm ý của Lê-Nin là loại bỏ tội ác.
Con người âu cũng là “cái máy đặc biệt” nó chỉ biết bắt chiếc và làm theo những gì nó có bên trong bộ não đã hình thành bởi các nếp nhăn sẵn có. Sống trong môi trường cái ác, suy nghĩ về cái ác, có cái ác trong đầu và quen với việc liên quan thì chắc chắn sẽ thể hiện ra tội ác. Nếu thay ác bằng đẹp thì con người sẽ làm theo cái đẹp mà họ đã tiếp thu, đã có sẵn ấy. Dân gian có quan điểm nhân quả cũng tương tự như cách nói nguyên lý này của Nhà văn. Cách nói theo nguyên lý trên trải nghiệm lịch sử, nói tới hiện tại và hướng phóng tới cả tương lai.
Cảm ơn những bài viết hữu ích.