Thơ Rabindranath Tagore: Lời cầu nguyện của người mẹ

Vanvn- “Sở trường của Rabindranath Tagore trong tập thơ Người thoáng hiện (The Fugitive) là thể văn đối đáp. Đây là hình thức phổ biến của lối thơ của các quốc gia cổ đại, thời văn triết bất phân. Nhưng Tagore đã hiện đại hóa thể đối đáp thành những câu hát giao duyên hoặc những màn thoại sân khấu. Giao duyên linh hoạt, lúc anh và em nói với nhau, lúc anh hoặc em chỉ nói một mình hoặc phân trần với ai đó, một người thứ ba. Còn thể đối đáp sân khấu là những câu chuyện kịch được dàn dựng hẳn hoi. Mở đầu là vài dòng tóm tắt cốt truyện, sau đó màn thoại bắt đầu. Tư tưởng tác giả thể hiện rõ nhất ở những màn kịch này, những tư tưởng chưa hề cũ ngay cả với thời đương đại. Gay cấn nhất thường là những câu chuyện xảy ra trong hoàng cung, với những vai vua, hoàng hậu, những kẻ đầy mưu mô đen tối và tội ác cùng những sám hối ăn năn muộn màng, với những lời thoại rất dữ dội, gợi lại không khí của Hăm lét, Mắcbét, Vua Lia – những bi kịch của Sếchxpia”. (TS Lâm Vinh)

Lời cầu nguyện của người mẹ

 

Hoàng tử Duryodhana, con trai của Vua mù nhà Kaurava là Dhritarashtra và Hoàng hậu Gandhari, đã đánh bạc với người anh em chú bác của mình là Các vua nhà Pandava trong vương quốc của họ, và chiến thắng họ bằng gian lận.

DHRITARASHTRA

Con đã đạt được mục đích cuối cùng của mình.

DURYODHANA

Con đã thành công!

DHRITARASHTRA

Con có hạnh phúc không?

DURYODHANA

Con chiến thắng.

DHRITARASHTRA

Ta hỏi lại con, hạnh phúc là gì khi con giành lấy hoàn toàn vương quốc?

DURYODHANA

Thưa Hoàng thượng, một người thuộc đẳng cấp Sát đế li không khát khao hạnh phúc nhưng khao khát chiến thắng, đó là thứ rượu bốc lửa dồn nén từ lòng ghen tuông sôi sục. Hạnh phúc đáng thương của chúng ta, giống như những vết bẩn nhục nhã nằm yên trên ngực vầng trăng, khi chúng ta phải chung sống hòa bình dưới sự thống trị của người anh em họ thân thiện của chúng ta. Sau đó, những người của Pandava sẽ vắt kiệt bầu sữa thế giới giàu có của họ, và chia cho chúng ta một phần, trong tình huynh đệ khoan dung. Bây giờ họ ôm lấy thất bại và chờ đợi lưu đày, con không còn hạnh phúc nhưng hả hê.

DHRITARASHTRA

Kẻ xấu xa, ngươi quên rằng cả Pandavas và Kauravas có cùng tổ tiên.

DURYODHANA

Thật khó quên, và vì thế sự bất bình đẳng đã giày vò trái tim con. Vầng trăng khuya không bao giờ ghen tuông với mặt trời đứng bóng. Nhưng cuộc đấu tranh phân chia một chân trời cho hai quả cầu này không thể kéo dài mãi mãi. Nhờ trời, cuộc đấu tranh kết thúc, và sau cùng chúng ta đã giành lấy bàn thắng biệt lập trong vinh quang.

DHRITARASHTRA

Trò ghen tị xấu xa!

DURYODHANA

Lòng ghen tị không bao giờ là thấp kém – nó nằm trong bản chất của cái cao cả. Cỏ có thể làm nảy nở tình bạn của đám đông, không phải là cây đại thụ. Sao mọc từng chùm, nhưng mặt trời và mặt trăng cô đơn trong lộng lẫy của chúng. Mặt trăng nhợt nhạt của Pandavas lặn xuống đằng sau bóng tối khu rừng, để lại ánh nắng mặt trời mới mọc lên của Kauravas hoan hỉ.

DHRITARASHTRA

Nhưng cái đúng đã bị đánh bại.

DURYODHANA

Cái đúng của người cai trị không phải là cái đúng trong con mắt người dân. Người dân yêu chuộng tình bạn: nhưng đối với một vị vua, quyền lực ngang nhau là kẻ thù. Họ là trở ngại phía trước, là khủng khiếp phía sau. Ở đó không có chỗ cho anh em hoặc bạn bè trong quyền cai trị của một ông vua; nền tảng vững chắc của nó là chinh phục.

DHRITARASHTRA

Ta không chấp nhận gọi chinh phục là những chiến thắng bằng trò cờ bạc gian lận.

DURYODHANA

Một người đàn ông không được hổ thẹn khi từ chối thách đấu với một con hổ do đặt ngang nhau giữa răng và móng. Vũ khí của chúng ta là những gì mang lại thành công, không phải là tự sát. Thưa Cha, con kiêu hãnh về kết quả và coi thường sự tiếc nuối đối với những điều xấu xa.

DHRITARASHTRA

Nhưng còn công lí –

DURYODHANA

Kẻ ngu si chỉ ước mơ công lí – thành công không phải là của họ: nhưng những người sinh ra để cai trị thì phải dựa vào quyền lực, tàn nhẫn và không bị sự đắn đo cản trở.

DHRITARASHTRA

Thành công của ngươi sẽ nhấn chìm ngươi trong tràn ngập tức giận của sự phỉ báng.

DURYODHANA

Không bao lâu, người dân sẽ lấy làm ngạc nhiên để hiểu rằng Duryodhana là vua và có sức mạnh nghiền nát những lời vu khống ở dưới chân.

DHRITARASHTRA

Lời vu khống chết mòn trên đầu môi chót lưỡi. Đừng lái nó vào tim để tập hợp sức mạnh.

DURYODHANA

Không thốt ra lời phỉ báng nghĩa là không xúc chạm phẩm giá nhà vua. Con không quan tâm nếu tình yêukhướt từ, nhưng sự xấc láo thì không thể chịu đựng. Tình yêu phụ thuộc vào ý muốn của người cho, và những người nghèo nhất trong số người nghèo có thể đắm mình trong sự hào hiệp đó. Hãy để cho họ phung phí nó với mèo cưng, chó ngoan của họ, và với những người anh em tốt bụng Pandavas. Con sẽ không bao giờ ghen tị. Nỗi sợ hãi là cống vật mà con yêu sách cho ngai vàng hoàng gia. Thưa Cha, người nhân ái lắng nghe những người phỉ báng con trai mình, nhưng nếu người vẫn định để cho những người bạn sùng đạo của người say sưa nói lời tố cáo chói tai mà cái giá phải trả là con trai người, thì nhược bằng chúng ta đánh đổi vương quốc của mình để lấy nỗi tha hương của người anh em họ chúng ta, và đi đến miền hoang dã, nơi mà niềm vui bạn bè không bao giờ là giá rẻ!

DHRITARASHTRA

Những cảnh báo đáng tán dương của các thân hữu có thể làm giảm sút tình yêu của ta dành cho ngươi, rồi sau đó chúng ta cầu mong cứu vãn. Nhưng ta đã nhúng tay vào vũng lầy ô nhục của ngươi và đánh mất ý nghĩa của lòng tốt. Vì lợi ích của ngươi, ta đã lơ đễnh đốt cháy rừng già của dòng dõi hoàng gia – thật đáng sợ là tình yêu của ta. Bấu chặt đôi bầu vú, chúng ta, giống như ngôi sao băng kép, đang mù quáng lao vào đống đổ nát. Vì thế, đừng nghi ngờ tình yêu của ta; đừng lơi lỏng vòng tay ôm của ngươi cho đến khi tới gần vực thẳm hủy diệt. Hãy giục trống chiến thắng, hãy giương cao cờ thắng lợi. Trong cơnbạo liệt cuồng điên bởi niềm hân hoan của cái ác, anh em họ hàng và bạn bè sẽ phân tán cho đến khi người cha nhận lấy số phận và người con nhận lấy số phận và lời nguyền rủa của Chúa. Một người hầu bước vào. Tâu Hoàng thượng, Hoàng hậu Gandhari xin được diện kiến.

DHRITARASHTRA

Trẫm đang chờ nàng.

DURYODHANA

Cho con xin cáo từ. [Bước ra

DHRITARASHTRA

Lui nhanh đi! Bởi ngươi không thể chịu đựng nổi ngọn lửa của sự có mặt của mẹ nhà ngươi.

Hoàng hậu GANDHARI, mẹ của DURYODHANA bước vào.

GANDHARI

Dưới chân người, thiếp xin có một lời đề nghị.

DHRITARASHTRA

Nói đi, mong muốn của nàng sẽ được đáp ứng.

GANDHARI

Đã đến lúc phải từ bỏ nó.

DHRITARASHTRA

Ai, nữ hoàng của ta?

GANDHARI

Duryodhana!

DHRITARASHTRA

Duryodhana, con trai riêng của chúng ta?

GANDHARI

Vâng!

DHRITARASHTRA

Đây là lời đề nghị khủng khiếp mà nàng, mẹ của con trai ta, nài xin!

GANDHARI

Những người cha của Kaurava, những người ở trên Thiên đường, cùng thiếp cầu xin người.

DHRITARASHTRA

Thẩm phán thiêng liêng của Chúa sẽ trừng phạt, vì hoàng tử đã vi phạm luật lệ của Người. Nhưng trẫm là cha.

GANDHARI

Thiếp không phải là mẹ sao? Chẳng lẽ, thiếp đã không bồng ẵm nó dưới trái tim đập rộn ràng của thiếp? Vâng, thiếp cầu mong người phải từ bỏ Duryodhana, một kẻ không chân chính.

DHRITARASHTRA

Điều gì sẽ xảy ra cho chúng ta sau đó? GANDHARI Phước lành của Chúa.

DHRITARASHTRA

Và chúng sẽ mang lại cho chúng ta điều gì?

GANDHARI

Nỗi phiền não mới. Vui sướng bởi sự hiện diện của con trai của chúng ta, tự hào về vương quốc mới, và xấu hổ vì biết rằng cả hai được mua bằng sai lầm hoặc từ sự đồng lõa, như bụi gai kéo theo hai cách, sẽ xé nát lồng ngực của chúng ta. Những người Pandava kiêu hãnh có bao giờ chấp nhận trở lại các vùng đất mà họ đã từ bỏ; do đó, chúng ta chỉ tìm thấy những gì được rút ra từ những nỗi buồn vô hạn đã đổ xuống đầu chúng ta, để tước đi phần thưởng không xứng đáng của sự nhói đau của nó.

DHRITARASHTRA

Hoàng hậu, nàng gây ra vết thương mới trên một trái tim rách nát từ đầu.

GANDHARI

Hoàng thượng, hình phạt đối với con trai chúng ta sẽ dành cho chúng ta nhiều hơn là nó. Một thẩm phán chai lì trước nỗi đau mà mình gây ra sẽ làm mất đi quyền phán xét. Và nếu hoàng thượng tha thứ cho con trai của người để làm giảm nỗi đau của chính mình, thì khi đó tất cả các bị cáo bị trừng phạt bởi bàn tay của người sẽ khóc lóc trước ngai Chúa để báo thù, – họ cũng đã mất những người cha?

DHRITARASHTRA

Hoàng hậu, không diễn ra thêm điều này nữa, ta cầu xin nàng. Con trai chúng ta từ bỏ Chúa: thế thì tại sao ta không thể giúp nó. Để cứu con, sức mạnh của ta đã không còn nữa, và do đó sự an ủi của ta là để chia sẻ cảm giác tội lỗi và bước đi trên con đường hủy diệt, bầu bạn với nỗi cô độc của mình. Điều gì đang làm thì phải làm, hãy tuân theo những gì phải tuân theo! [Bước ra

GANDHARI

Trái tim tôi ơi, hãy bình tĩnh, và kiên nhẫn chờ đợi sự phán xét của Chúa. Quên đêm đang qua, rạng ngày đang tới, tôi nghe thấy tiếng gầm như sấm của xe ngựa. Hỡi người phụ nữ, cúi đầu xuống bụi đất! Và như một vật hiến tế, ném trái tim của mình xuống dưới những bánh xe! Bóng tối sẽ bao phủ bầu trời, mặt đất sẽ run rẩy, khóc than sẽ xé toạc không gian và sau đó là im lặng và tàn nhẫn cuối cùng, – rằng hòa bình đau khổ, rằng tuyệt vời lãng quên, và sự dập tắt phi thường của hận thù – giải thoát cuối cùng sẽ dâng lên từ ngọn lửa của cái chết.

The Mother’s Prayer

 

Prince Duryodhana, the son of the blind Kaurava King Dhritarashtra, and of Queen Gandhari, has played with his cousins the Pandava Kings for their kingdom, and won it by fraud.

DHRITARASHTRA

You have compassed your end.

DURYODHANA

Success is mine!

DHRITARASHTRA

Are you happy?

DURYODHANA

I am victorious.

DHRITARASHTRA

I ask you again, what happiness have you in winning the undivided

kingdom?

DURYODHANA

Sire, a Kshatriya thirsts not after happiness but victory, that fiery wine pressed from seething jealousy. Wretchedly happy we were, like those inglorious stains that lie idly on the breast of the moon, when we lived in peace under the friendly dominance of our cousins. Then these Pandavas milked the world of its wealth, and allowed us a share, in brotherly tolerance.

Now that they own defeat and expect banishment, I am no longer happy but exultant.

DHRITARASHTRA

Wretch, you forget that both Pandavas and Kauravas have the same forefathers.

DURYODHANA

It was difficult to forget that, and therefore our inequalities rankled in my heart. At midnight the moon is never jealous of the noonday sun. But the struggle to share one horizon between both orbs cannot last forever. Thank heaven, that struggle is over, and we have at last won solitude in glory.

DHRITARASHTRA

The mean jealousy!

DURYODHANA

Jealousy is never mean-it is in the essence of greatness. Grass can grow in crowded amity, not giant trees. Stars live in clusters, but the sun and moon are lonely in their splendour. The pale moon of the Pandavas sets behind the forest shadows, leaving the new-risen sun of the Kauravas to rejoice.

DHRITARASHTRA

But right has been defeated.

DURYODHANA

Right for rulers is not what is right in the eyes of the people. The people thrive by comradeship: but for a king, equals are enemies. They are obstacles ahead, they are terrors from behind. There is no place for brothers or friends in a king’s polity; its one solid foundation is conquest.

DHRITARASHTRA

I refuse to call a conquest what was won by fraud in gambling.

DURYODHANA

A man is not shamed by refusing to challenge a tiger on equal terms with teeth and nails. Our weapons are those proper for success, not for suicide. Father, I am proud of the result and disdain regret for the means.

DHRITARASHTRA

But justice-

DURYODHANA

Fools alone dream of justice-success is not yet theirs: but those born to rule rely on power, merciless and unhampered with scruples.

DHRITARASHTRA

Your success will bring down on you a loud and angry flood of detraction.

DURYODHANA

The people will take amazingly little time to learn that Duryodhana is king and has power to crush calumny under foot.

DHRITARASHTRA

Calumny dies of weariness dancing on tongue-tips. Do not drive it into the heart to gather strength.

DURYODHANA

Unuttered defamation does not touch a king’s dignity. I care not if love is refused us, but insolence shall not be borne. Love depends upon the will of the giver, and the poorest of the poor can indulge in such generosity. Let them squander it on their pet cats, tame dogs, and our good cousins the Pandavas. I shall never envy them. Fear is the tribute I claim for my royal throne. Father, only too leniently you lent your ear to those who slandered your sons: but if you intend still to allow those pious friends of yours to revel in shrill denunciation at the expense of your children, let us exchange our kingdom for the exile of our cousins, and go to the wilderness, where happily friends are never cheap!

DHRITARASHTRA

Could the pious warnings of my friends lessen my love for my sons, then we might be saved. But I have dipped my hands in the mire of your infamy and lost my sense of goodness. For your sakes I have heedlessly set fire to that ancient forest of our royal lineage-so dire is my love. Clasped breast to breast, we, like a double meteor, are blindly plunging into ruin. Therefore doubt not my love; relax not your embrace till the brink of annihilation be reached. Beat your drums of victory, lift your banner of triumph. In this mad riot of exultant evil, brothers and friends will disperse till nothing remain save the doomed father, the doomed son and God’s curse.

Enter an Attendant.

Sire, Queen Gandhari asks for audience.

DHRITARASHTRA

I await her.

DURYODHANA

Let me take my leave.

DHRITARASHTRA

Fly! For you cannot bear the fire of your mother’s presence.

Enter Queen Gandhari, the mother of Duryodhana.

GANDHARI

At your feet I crave a boon.

DHRITARASHTRA

Speak, your wish is fulfilled.

GANDHARI

The time has come to renounce him.

DHRITARASHTRA

Whom, my queen!

GANDHARI

Duryodhana!

DHRITARASHTRA

Our own son, Duryodhana?

GANDHARI

Yes!

DHRITARASHTRA

This is a terrible boon for you, his mother, to crave!

GANDHARI

The fathers of the Kauravas, who are in Paradise, join me in beseeching you.

DHRITARASHTRA

The divine Judge will punish him who has broken His laws. But I am his father.

GANDHARI

Am I not his mother? Have I not carried him under my throbbing heart? Yes, I ask you to renounce Duryodhana the unrighteous.

DHRITARASHTRA

What will remain to us after that?

GANDHARI

God’s blessing.

DHRITARASHTRA

And what will that bring us?

GANDHARI

New afflictions. Pleasure in our son’s, presence, pride in a new kingdom, and shame at knowing both purchased by wrong done or connived at, like thorns dragged two ways, would lacerate our bosoms. The Pandavas are too proud ever to accept back from us the lands which they have relinquished; therefore it is only meet that we draw some great sorrow down on our heads so as to deprive that unmerited reward of its sting.

DHRITARASHTRA

Queen, you inflict fresh pain on a heart already rent.

GANDHARI

Sire, the punishment imposed on our son will be more ours than his. A judge callous to the pain that he inflicts loses the right to judge. And if you spare your son to save yourself pain, then all the culprits ever punished by your hands will cry before God’s throne for vengeance,-had they not also their fathers?

DHRITARASHTRA

No more of this, Queen, I pray you. Our son is abandoned of God: that is why I cannot give him up. To save him is no longer in my power, and therefore my consolation is to share his guilt and tread the path of destruction, his solitary companion. What is done is done; let follow what must follow! [Exit.

GANDHARI

Be calm, my heart, and patiently await God’s judgment Oblivious night wears on, the morning of reckoning nears, I hear the thundering roar of its chariot. Woman, bow your head down to the dust! and as a sacrifice fling your heart under those wheels! Darkness will shroud the sky, earth will tremble, wailing will rend the air and then comes the silent and cruel end,-that terrible peace, that great forgetting, and awful extinction of hatred-the supreme deliverance rising fire the fire of death.

RABINDRANATH TAGORE

BÙI XUÂN (dịch)

(Rút từ tác phẩm Người thoáng hiện (The Fugitive), NXB Đà Nẵng, 2015, NXB Kim Đồng, 2017)