Vanvn- Là nghệ nhân đa tài, giỏi các loại hình văn hoá đặc trưng của đồng bào Bahnar như kho tàng sử thi đồ sộ, truyện cổ dân gian Bahnar, biểu diễn điêu luyện các nhạc cụ truyền thống, là tay chơi có tiếng các loại nhạc cụ hiện đại, như ghita, organ, đàn tranh, đàn bầu… Trong cộng đồng Bahnar không ai là không biết đến cái tên A Biu.
Đến Plei Klếch (làng Klếch), xã Ngọc Bay, TP Kon Tum, tỉnh Kon Tum, hỏi bất cứ người dân nào, từ trẻ nhỏ đến người già, ai ai cũng có thể chỉ một lèo đến thẳng nhà nghệ nhân A Biu. Người ta nói rằng, chỉ cần A Biu lướt nhẹ bàn tay trên những núm chiêng, người nghe như cảm nhận thấy núi rừng rì rào, dòng suối, thác nước Tây Nguyên ầm ào. Không chỉ thế, A Biu còn có tài “mê hoặc” người nghe bằng những bài sử thi Bahnar hùng tráng, những câu chuyện cổ Bahnar hấp dẫn…
Trăm nghe không bằng một thấy, trong tiết trời thu gió nhè nhẹ PV VNHN đã may mắn đến được nhà nghệ nhân A Biu và nghe được tiếng đàn T’rưng tuy thanh thoát. Không cầu kỳ, phức tạp, đàn T’rưng tuy giản đơn nhưng lại tinh tế, khiến người nghe như hòa mình vào núi rừng, thác nước Tây Nguyên. Từng bậc âm thanh hòa tấu như mang cả hơi thở, nhịp sống hoang sơ của vạn vật đến bên ta.
A Biu tâm sự, cồng chiêng là cội rễ, là tiếng nói tâm tình của người Bahnar. Nó là máu thịt, là tiếng nói tâm linh, là nơi truyền tải niềm vui, nỗi buồn trong cuộc sống, lao động và sinh hoạt hằng ngày. Người ta lấy chiêng ra để thay lời muốn nói, tâm sự với nhau trong cả lúc vui lẫn khi buồn. Nói thương nhau, giận nhau cũng bằng tiếng cồng chiêng. Hơn nữa, cồng chiêng còn là sợi dây gắn kết vững chắc giữa các thành viên trong gia đình, dòng tộc, các buôn làng.
Ông có một tình yêu đặc biệt với văn hóa truyền thống dân tộc Ba Na và mong muốn cháy bỏng bảo tồn, phát huy văn hóa dân tộc mình ngay trong cuộc sống đời thường. Để lan tỏa tình yêu ấy đến với mọi người, nghệ nhân ưu tú A Biu đã xây dựng mô hình du lịch cộng đồng để du khách trong và ngoài nước có cơ hội trải nghiệm văn hóa Ba Na.
Mô hình du lịch cộng đồng A Biu đã trở thành khu du lịch nổi tiếng Kon Tum. Nơi đây hội tụ đầy đủ những nét đặc trưng, mang đậm chất của người Ba Na: như ngôi nhà sàn truyền thống, cây nêu, máng nước, nhà sàn, cồng, chiêng, chóe, cung tên, giáo mác… Một khoảng sân trước nhà được nghệ nhân A Biu cải tạo thành “sân khấu” biểu diễn cồng chiêng, múa xoang, đốt lửa trại… do đích thân ông và các thành viên trong gia đình cùng các nghệ nhân trong làng biểu diễn.
Đến đây, du khách sẽ được hóa thân thành những chàng trai, cô gái trong trang phục thổ cẩm truyền thống của đồng bào Ba Na và trải nghiệm: đánh đàn T’rưng, múa xoang, đánh cồng, chơi chiêng… dưới sự hướng dẫn của nghệ nhân A Biu. Đồng thời, du khách còn được thưởng thức ẩm thực truyền thống của người Ba Na do chính người trong gia đình ông chế biến mang hương vị đặc trưng của người Ba Na như gà nướng, cơm lam, măng chua, cà đắng trộn…
Nghệ nhân A Biu có tình yêu đặc biệt với văn hóa cồng chiêng. Với quan niệm để tình yêu ấy có thể lan tỏa, thu hút cộng đồng, hàng chục năm qua nghệ nhân A Biu dành nhiều tâm sức tìm hiểu, nghiên cứu nắm bắt được hồn cốt của văn hóa cồng chiêng. Ông đã tự tìm thầy học hỏi và bằng sáng tạo của riêng mình làm chủ nghệ thuật chỉnh chiêng. Ông cũng đã dành nhiều thời gian đến các làng, các trường phổ thông trên địa bàn, tổ chức lớp dạy kỹ năng, kỹ thuật diễn tấu cồng chiêng, chỉnh chiêng, múa xoang cho lớp trẻ.
Bằng sự sáng tạo, bàn tay khéo léo và tâm hồn phóng khoáng, nghệ nhân A Biu và bà con nơi đây đã mang cả âm thanh của không gian núi rừng vào từng nhạc cụ, biến tấu và hình thành nét văn hóa đặc sắc riêng, đậm đà bản sắc dân tộc. Cùng tình yêu đặc biệt với văn hóa truyền thống dân tộc Ba Na, mong muốn cháy bỏng bảo tồn, phát huy văn hóa dân tộc mình ngay trong cuộc sống đời thường, nghệ nhân ưu tú A Biu luôn cố gắng mang văn hóa Ba Na đến gần hơn với con cháu trong nhà, đồng bào trong buôn làng và cả du khách phương xa.
Ông cũng là một trong số những nghệ nhân có nhiều đóng góp nhất trong Ðề án “Bảo tồn, phát huy di sản không gian văn hóa cồng chiêng tỉnh Kon Tum giai đoạn 2021 – 2025″ của tỉnh. Người tạo cảm hứng và truyền lửa cho các làng du lịch cộng đồng ở Kon Tum nói riêng và Tây Nguyên nói chung. Hiện nay ở Kon Tum đã hình thành các làng du lịch cộng đồng như làng Long Loi ở Đăk Hà, làng Kon Pring ở Kon Plong…..
Nét đẹp ẩn sâu trong văn hóa cồng chiêng huyền bí. ảnh: Huỳnh Yên
Với tình hình dịch bệnh như hiện nay, làng du lịch cộng đồng sẽ là cứu cánh cho ngành du lịch Kon Tum, với những nhà sàn bố trí không gian riêng biệt, trải rộng trong không gian làng rất phù hợp với chủ trương giãn cách, khách du lịch sẽ chia nhỏ ra từng nhóm nhỏ để sinh hoạt, thưởng thức văn hoá và ẩm thực đặc sản núi rừng. Với niềm đam mê cháy bỏng, nghệ nhân A Biu sẵn sàng phục vụ dù chỉ một người khách nếu người khách đó hiểu chuyện thì có thể thành bạn tâm giao và nâng lên tầm tri kỷ. Rời khu du lịch trong tiếc nuối vì không đủ thời gian khám phá hết những nét đẹp ẩn sâu trong văn hóa cồng chiêng huyền bí, hy vọng sẽ có ngày quay lại và rảo bước thăm thú các làng bản trong không gian đậm đặc văn hoá Tây Nguyên.
HUỲNH YÊN
Việt Nam Hội Nhập
