Ai chịu thấu [cảm] – Tản văn Trần Phan Đinh Lăng

Vanvn- “Bây giờ anh muốn cái gì đây? Sao anh không thương mẹ anh?”

Tôi đứng chống nạnh, một tay xỉ vả vào mặt một chàng trai to cao, khỏe mạnh. Tôi gào lên trong sự tức giận khôn cùng. Anh im lặng ủ rũ. Chỉ thế tôi, gần đây tôi thường xuyên mơ như thế. Khi thức dậy, nửa phần là phấn khích hả hê, nửa phần là thấy mình hèn nhát.

Anh Ngọc là anh họ của tôi, tôi nghĩ về anh nhiều hơn cả em ruột của mình, vừa lo, vừa tức lại vừa thương. Ngày anh nhập ngũ, vào lần trở về đầu tiên anh như trở thành một con người khác. Anh thay đổi ngoại hình nhờ vào luyện tập, anh cư xử cũng khác đi, biết làm những việc trong nhà để phụ cho dì. Những tháng quân ngũ tiếp theo anh gửi về tặng mẹ anh một chiếc hộp làm bằng vỏ đạn được sơn vàng, bên trong có hình hai chú chim bồ câu trắng đang xòe cánh bay.

Tôi gửi cho anh lá thư để diễn tả sự vui mừng khôn xiết khi giờ dây dì đã có người giúp đỡ. Nhưng tất cả đều tan tành chỉ sau một tháng anh ra quân. Bà con trong xóm thường nhắc đến anh với những câu như “ngựa quen đường cũ”, “vô tích sự”, “không làm được trò trống gì”, “chán!”. Anh không phá nhà phá cửa nhưng anh không đỡ đần cho dì để bà vơi bớt mệt mỏi. Sáng sớm anh dậy để cạo mủ cao su nhưng thường xuyên ngủ quên vvì đêm trước nhậu nhẹt. Cây trong vườn ngã nghiêng, dì cũng là người phải cầm dao đi chặt, thức ăn luôn được chuẩn bị sẵn. Mọi thứ cứ như thế, tựa như anh là một đứa trẻ không bao giờ chịu lớn, không muốn lớn. Anh dường như không định hướng được tương lai của mình. Vậy có điều gì ẩn sau bên trong để biến họ trở thành người như hiện tại?

Dì là người phụ nữ có tuổi thơ đầy cơ cực. Năm 12 tuổi, vì gia đình khó khăn nên ông gửi dì đi làm người ở cho một gia đình giàu có ở dưới miền Tây. Tôi không được nghe nhiều về cảm xúc của dì thời gian đó nhưng chỉ biết vài năm sau dì trốn bỏ về nhà. Khi lớn hơn, một tay dì phải nuôi cả một bầy em bốn đứa. Chỉ cần ai cãi nhau, giành giật đồ, lười biếng dì sẽ thẳng tay đánh. Rồi dì có gia đình và sinh con cái, người chị lớn là giáo viên nhưng vô cùng vụng về, người thứ hai là anh Ngọc và đến chị Xuân. Dì thường gặp ba tôi để phàn nàn hoặc đúng hơn là để tỏ bày sự bất lực về anh Ngọc. Dì bảo dì khổ vô cùng khi có đứa con không biết lo, rồi sau này làm sao mà lấy vợ. Gót chân dì đã nứt nẻ đến tươm máu nhưng vẫn phải đi trút mủ, làm việc cả ngày.

Nhưng lạ thay, dì không bao giờ la mắng trước mặt anh, chỉ nói sau lưng. Có nhiều người mẹ rất sợ con của mình. Họ luôn tìm cách để đỡ lời, viện lý do cho những lỗi lầm của con  mặc dù trước đó luôn miệng than phiền, trách khứ. Dì làm tất cả mọi việc, hiếm khi gọi anh làm, đến khi mệt lại bực tức khi anh không biết việc để làm. Họ làm tất cả, không dạy con làm nhưng lại mong muốn con mình biết làm tất cả.

Tôi nghĩ anh của hiện tại là hậu quả của việc mong muốn được bù đắp tuổi thơ của dì. Dì không có tuổi thơ được chở che, bao bọc nên dì dành tất cả cho con của mình. Dì ôm trọn lỗi lầm của ông bà như là lỗi của dì vậy. Dì dành hết cả một đời để bù đắp cho những đứa con để chúng có một cuộc sống sung túc. Nhưng ở một khía cạnh khác, dì lại khát khao khẳng định giá trị và vai trò quan trọng của mình trong cuộc đời của các con, rằng không có dì là mọi thứ sẽ rồi tung lên. Đó là một khát khao mạnh mẽ, vẻ như dì đang vô tình chiếm đoạt mong muốn được làm chủ cuộc đời của anh Ngọc. Qua thời gian, khi tuổi thơ của anh không được “làm”, đến khi làm thì “sai” dẫn đến kết quả là “vô tích sự”, giá trị của họ bị giảm sút. Dần dần, họ mất khả năng tính toán cuộc đời họ.

Nhưng ở một khung cảnh khác, khi bước ra xã hội, anh có nhiều bạn bè, gia đình bạn gái xem trọng. Có thể anh được phép quyết định mình là người trưởng thành trong môi môi trường đó.

Cứ thế, tuổi thơ là một phần khiến ta trở thành một người nào đó có khả năng ảnh hưởng đến cuộc đời của con cái ta sau này. Ai cũng có lỗi và ai cũng cần được chữa lành.

TRẦN PHAN ĐINH LĂNG